Osmanlı'da Yazışma Usülü ve İnşa-i Mergüb

Osmanlı dönemi yazışmalarıyla ilgili teorik bilgileri ve bu bilgilere uygun örnekleri münşeat mecmualarından takip edebilmekteyiz. Münşeat mecmualarından bazıları üzerinde yapılan ciddi çalışmalar olmakla birlikte eski eser kütüphanelerimizde ve bazı özel kütüphanelerde araştırmacıları bekleyen çok sayıda mecmua örneği bulunmaktadır. Biz de çalışmamızda Osmanlı dönemi yazışmaları üzerinde genel bir değerlendirme yaptıktan sonra münşeat mecmualarından birisi üzerinde durmak istiyoruz. Bu çalışmanın birinci kısmında klasik inşa anlayışın kullanılan lakapları, mektup içindeki sözlerin ve duaların örneklerini. Ahmed Efendi tarafından 4 Zilhicce 1248 (24 Nisan 1833) tarihinde İlm-i İnsa adıyla kaleme alınan esere dayanarak vermeye çalıştık. inşa ilminin ders programı haline getirilmesinin ardından hazırlanan ~şerit -Nazar? ve Ameli Usul-i Kitöbet ismiyle risım-zode Ali Haydar tarafından hazırlarup 1313 yılında Dersaadette baskısı yapılan eser ve Hazine-i Meketeb-i Mükemmel Münşeat adıyla Ahmed Rasim tarafından hazırlanıp ve 1331 yılında İstanbulda basılan eser üzerinden de Tanzimat sonrası inş0 çalışmalarını takip ettik. Calışmamızın ikinci bölümünde İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitoplığında MC_Yz_K0036 numorayla kayıtlı olup Mustafa b. Osman tarafından 1 Muharrem 1222 (11 Mart 1807) yılında kaleme alınan İnso-i Mergüb adlı eserin incelemesi ve tronskripiyonlu metni verilmektedir. Müellifi hakında "Bender naibi- olması dışında bilgi edinemediğimiz Mergüb isimli eser yazışma usullerini, muhatap için kullanılacak unvan ve lokoplon örnekleriyle göstermek amacıyla hazırlanmıştır. Aslında bu eserin tam adı İnşa-i Mergüb ve İlm-i İnşöda Müstcfmel Lügatlerdir. İnşa-i Mergüb dört bölüm halinde kaleme alınmıştır. Birinci bölümde sonradan ilave edildiği anlaşılan özensiz mektup örnekleri, ikinci bölümde inşa ilminde kullanılan kelimeler adıyla bir sönük ve üçüncü bölümde inşa ile ilgili teorik bilgilerin ardından mektup örneklerine yer verilmektedir. Eserin sonunda matemetikle ilgili hesaplama örnekleri vardır.