Milliyetçilik_{Tarihte ve Türklerde Din, Millet ve Milliyetçilik}

Bütün hayati müddetince geride eser birakmaya büyük önem veren Mehmed Ali Aynî'nin daha çok dinî, felsefî ve tasavvufî alanlarda yayinlanmis birçok kitabi; gazete ve dergilerde kalmis birçok makalesi vardir. Milliyetçilik adli eseri ise Mehmed Ali Aynî'nin son kitabidir.
Yazar bu çalismasinda din ve millet kelimelerinin gelisimini tüm yönleriyle ele alarak, Avrupa'da ortaya çikip daha sonra da tüm dünyayi etkisi altina almis olan milliyetçilik düsüncesinin tarihsel köklerini bulmaya çalisiyor. Bu paralelde irk, kavim, dil, halk, ümmet, devlet vb. kelimelere genis izahlar getiriyor. Çesitli yönetim sekillerini incelerken bunlarin tarihteki örneklerini de okura sunuyor.
Aynî, dinin insanlik açisindan önemine vurgu yaparken, Islam tarihinde yasanan olaylara ve Müslümanlarin arasinda vuku bulan fikirsel ayriliklara da yer veriyor. Türklerin dinî serüvenini genis bir sekilde anlatan yazar, Ziya Gökalp'in bu konuda kaleme aldigi birkaç makaleyi kitabina eklemeyi de ihmal etmiyor.
Yakin döneme gelindiginde ise imparatorlugun dagilma sürecini, Osmanli Imparatorlugu'nda bulunan çesitli irklara mensup halklarin milliyetçilik duygulariyla bagimsizliklarini nasil elde ettiklerini ve akabinde yeni devletin yani Cumhuriyet'in kurulus mücadelesini tarihsel belgeler isiginda açiklayan Mehmed Ali Aynî, insanlik ve Türk tarihinin geçirdigi evreleri bütün detaylariyla gözler önüne seriyor.