Alman Sonbaharı

“Kafka ve Lorca gibi yazarlar vardir ki yasamlari, ölümleri
ve eserleriyle ‘aziz' konumuna erismistir.
Stig Dagerman da bu yazarlardan.”
Paul BIndIng
46 yilinin sonbaharinda Isveç gazetesi Expressen, Nazilerin yenilgisinin ardindan Almanya'daki hayati gözlemlemek üzere ünlü yazar Stig Dagerman'i görevlendirir. Savas sonrasi gerçekleri tüm çiplakligiyla gözler önüne seren bu yazilar daha sonra Alman Sonbahari adli kitapta toplanip çok geçmeden türünde bir klasik haline gelir. Çünkü Dagerman, romanciliginin ve oyun yazarliginin yani sira birinci sinif bir sairdir.
Gelgelelim bu sifatlar da Stig Dagerman'in sanatini tanimlamakta yetersiz kalir. Benzersiz gözlem gücü bir yana, asla ödün vermedigi ahlaki konumuyla bilenmis bir duyarliliktir onunki… Zira müttefik yabanci gazeteciler ve entelektüeller Alman halkinin basina gelen felaketi hak ettigi inancina sahipken, Dagerman israrla savasin harap ettigi kadinlarin, erkeklerin ve çocuklarin insanligina –onlarin suçluluk psikolojisine, çektikleri acilara ve umutsuzluguna– vurgu yapar.
Henüz 31 yasindayken kendi elleriyle hayatina son veren Dagerman'in adina bir edebiyat ödülü konmus ve bu ödüle 1997'de Yasar Kemal deger görülmüstür. Jelinek'ten W. B. Sebald'e, Le Clézio'dan Graham Greene'e birçok saygin yazari derinden etkileyen Stig Dagerman, özlü bir insaniyet dersi verdigi Alman Sonbahari'yla ilk kez Türkiyeli okurlarla bulusuyor.
“Dagerman olaganüstü bir nesnellikle yaziyor. Duygusal
ifadelerdense seçtigi olgulari kullanip, bunlari birer
tugla gibi örerek insa ediyor duygusunu.”
Graham Greene