XVI. Yüzyıl Osmanlı Astronomu Takiyüddin'in Gözlem Araçları

Astronom Takiyüddin er-Râsid (1526-1585) modern astronominin kuruculari olan Tycho Brahe (1546-1601) ve Galileo Galilei (1564-1642) gibi bilimsel gözlem, deney ve arastirma yöntemlerini birlikte kullandi. Özellikle gözlemlerinde sonuçlari etkileyecek, fiziksel, biyolojik, matematiksel ve gözlem araçlarinin mükemmelliyeti gibi bütün sartlari göz önünde bulundurdu. Bu yaklasimiyla Osmanli bilim dünyasinda doruk noktasini teskil etti. Ayrica çagdasi Avrupali astronomlara kiyasla bazi konularda günümüz degerlerine en yakin gözlem sonuçlarina ulasti.
Takiyüddin, Osmanli padisahi III. Murad tarafindan kurulan ve 1579'da tamamlanan Istanbul Rasathanesi'nde dokuz farkli gözlem araci kullandi. Bunlardan ahsap duvar kadrani, ekinokslari belirlemede kullanilan “Zatu'l-evtar”, saati 60 dakikaya, dakikalari 60 saniyeye ve saniyeleri beser saliseye ayirdigi mekanik astronomi saatini gelistirdi ya da icat etti. Bunlar, Avrupa'da Tycho Brahe'nin gözlemlerinde kullanmis oldugu araçlarla hemen hemen ayni özelliklere sahip, ancak büyüklük ve hassaslik bakimindan daha üstündü. Kendisini, Osmanli Imparatorlugu'ndaki ve Islam dünyasindaki en hassas gökyüzü tablolarini hazirlama hedefine ulastiran Istanbul Rasathanesi'nde kullandigi gelismis gözlem araçlarini ve gözlem sonuçlarini ünlü eseri Alat-i Rasadiyye li Zic-i Sehinsahiyye'de (Saltanat yildiz çizelgelerinin hazirlanmasinda kullanilan gözlem araçlari) anlatti.
Takiyüddin'in Gözlem Araçlari adli bu eserle, Takiyüddin'in Alat-i Rasadiyye li Zic-i Sehinsahiyye'de anlattigi gözlem araçlarinin teknik yorumu, eserin çevriyazisi ve farkli nüshalarinin tipki basimlari bir arada okuyucuya sunuluyor. Türkiye'de ilk kez uygulanan bu yöntem ile eser, okuyucunun ve konunun uzmanlarinin ayni ölçüde yararlanmasini saglayacaktir.